Islamskie mity: Wyprawy Krzyżowe cz.2

Jednym z najbardziej rozpowszechnionych mitów naszych czasów dotyczy wypraw krzyżowych. Niektórzy mówią, że krucjaty były atakiem barbarzyńskiej Europy na cywilizowany i pokojowy świat islamu. – większej obłudy nie sposób wymyślić. Zapraszamy na kontynuację serii mitów o wyprawach krzyżowych.

Politycznie poprawny mit #5: Krzyżowcy założyli europejskie kolonie na Bliski Wschodzie

Kiedy krzyżowcy podążali na wschód w odpowiedzi na apel papieża Urbana, ich czołowi przywódcy spotkali się z bizantyjskim cesarzem Aleksym Konmenem. Uzgodnili wówczas, że ziemie odbite z rąk muzułmanom zostaną ponownie przyłączone do Bizancjum. Krzyżowcy jednak zmienili zdanie po oblężeniu Antiochii w 1098 roku. Kiedy oblężenie przedłużyło się na okres zimowy, a muzułmańskie siły nadciągały z północy z Jerozolimy, krzyżowcy oczekiwali przybycia cesarza z zapleczem militarnym. Jednak cesarz, po otrzymaniu raportu o beznadziejnej sytuacji krzyżowców w Antiochii, zawrócił posiłki. Spowodowało to rozczarowanie, gorycz i wściekłość krzyżowców. Po zdobyciu Antiochii pomimo muzułmańskiej przewagi liczebnej, krzyżowcy anulowali porozumienie z Aleksym i zaczęli tworzyć swoje własne urzędy.

Nie były to jednak twory na miarę późniejszych zachodnich kolonii. Krucjaty nie mogą być porównywane z koloniami typu Wirginia czy Flamandzkie Indie Wschodnie, które zostały utworzone w okresie kolonizacji. Najbardziej ogólnie, kolonia jest terenem, który jest rządzony przez odległe od niej mocarstwo. Państwa krzyżowe natomiast nie były rządzone i nie podlegały żadnemu konkretnemu państwu Europy. Żaden z przywódców krucjat nie wysyłał również dóbr materialnych do Europy ani nie miał żadnych ekonomicznych układów z tymi krajami. Krzyżowcy założyli swoje królestwa w celu zapewnienia permanentnej ochrony chrześcijanom na Ziemi Świętej.

Faktem jest, iż wielu krzyżowców przestało myśleć o sobie jako Europejczycy, a zaczęli identyfikować się jako mieszkańcy Bliskiego Wschodu. Kronikarz Fulcher z Chartres pisze:

’Modląc się, rozmyślam jak Bóg przeniósł Zachód na Wschód. Ci, którzy byli z Zachodu, dziś pochodzą z Orientu. Ten, który był Rzymianinem czy Frankiem, dziś jest Galilejczykiem lub mieszkańcem Palestyny. Ten, który kiedyś był obywatelem Rheim czy Chartres, dzisiaj jest obywatelem Tyru czy Antiochii. Już zapomnieliśmy miejsca naszego urodzenia bądź o nich nie wspominamy. Niektórzy posiadają już tutaj domostwa, które otrzymali w spadkach. Niektórzy ożenili się z kobietami nie tylko ze swoich, a także z Syrii, Armenii a nawet z Saracenów, które otrzymały łaskę chrztu. Są też wnuki. Jeden uprawia pola, drugi dba o winorośle. Jeden używa słów i zwrotów języka drugiego. Różnorodne języki, teraz upowszechnione, zostały poznane przez obie rasy, a wiara jednoczy tych, których ojcowie byli sobie nieznani. Ci, którzy byli obcy teraz są tubylcami, a ten, który był przejezdnym, teraz jest obywatelem.’

Również kolejny przejaw kolonializmu, czyli masowa emigracja do kraju kolonizowanego, nie ziścił się. Nie było żadnej imigracji osadników z Europy do państw krzyżowych.

Politycznie poprawny mit #6: Zajęcie Jerozolimy spowodowało muzułmańską niechęć wobec Zachodu

Po pięciotygodniowym natarciu, krzyżowcy wkroczyli do Jerozolimy 15 lipca 1099. Według anonimowego świadectwa chrześcijanina:
’Jeden z naszych rycerzy wspiął się na szczyt jednego z murów miasta. Kiedy znalazł się na górze, obrońcy miasta pośpiesznie rozproszyli się po mieście. Nasi mężczyźni podążyli za nimi, chwytając i zabijając ich aż do świątyni Salomona. W trakcie tej rzezi brodzili po kostki we krwi swoich wrogów.
Emir, który sprawował wartę w wieży Dawida poddał się hrabiemu z St. Gilles. I otworzył bramę, przy której pielgrzymi uiszczali opłatę. Dostawszy się do miasta, nasi pielgrzymi chwytali i zabijali Saracenów aż do świątyni Dawida, gdzie Saracenowie zgromadzili się stawiając dziarski opór przez cały dzień, a cała świątynia opływała w ich krew.
W końcu ci poganie [Saracenowie] zostali pokonani i nasi bojownicy pojmali ich mężczyzn i kobiety, zabijając ich lub darując im życie wedle uznania. Później krzyżowcy rozproszyli się po mieście biorąc złoto i srebro, konie i muły a także domy wypełnione różnorodnymi bogactwami. Pod koniec nasi mężczyźni roniąc łzy szczęścia podążyli do Bazyliki Grobu Pańskiego aby podziwiać grób naszego Zbawiciela.’

Pozytywne świadectwo dotyczące tego typu masakry brzmi szokująco w dobie tolerancji i praw człowieka. Świadczy to o różnicach w podejściach i przypuszczeniach w tamtych i naszych czasów. Trzech głównych przywódców pierwszej krucjaty, arcybiskup Daimbert, Godfryd z Buillion i Raymond, hrabia Tuluzy, chwalili się papieżowi Paskalowi II w raporcie z września 1099 podbojem Jerozolimy: ’Jeśli chcesz poznać los wroga, którego tam zastaliśmy to wiedz, że w świątyni Salomona nasi żołnierze brodzili we krwi Saracenów po kolana ich koni.’ Warto dodać, że sam Godfryd, jeden z najbardziej szanowanych przywódców krzyżowców, nie brał udziału w rzezi. Być może był bardziej świadomy niż krzyżowcy niższej rangi tego, jakim odstępstwem to wydarzenie było od oryginalnego zamysłu wyprawy i jakie światło na nią rzucało.

Balderyk, biskup i autor jedenastowiecznej historii Jerozolimy twierdzi, że krzyżowcy zabili 20-30 tysięcy ludzi w mieście. Jest to liczba przesadzona, jednak muzułmańskie źródła naciągają liczby jeszcze wyżej. Pomimo, iż wczesne źródła nie podają konkretnej liczby, Ibn al-Jawzi, piszący ponad sto lat po zajęciu Jerozolimy, twierdzi ze ofiarą krzyżowców padło 75 tysięcy muzułmanów z Jerozolimy. Ibn al-Athir, pisarz żyjący w czasach Saladyna, muzułmańskiego przywódcy zwyciężającego krzyżowców w późnym XII wieku, podaje tę sama liczbę. Piętnastowieczny historyk Ibn Taghribirdi podaje liczbę 100 tysięcy ofiar.

Jak widać, detale o tej historii narastały z biegiem czasu na zasadzie kuli śniegowej. Dlatego właśnie były prezydent Stanów Zjednoczonych Bill Clinton, podczas swojej przemowy w katolickim uniwersytecie w Georgetown w listopadzie 2001 roku stwierdził, że krzyżowcy nie mordowali wyłącznie muzułmańskich bojowników czy ogólnie mężczyzn, a ‘każdą kobietę i dziecko które było wiary muzułmańskiej na Wzgórzu Świątynnym, aż krew polała się nie tylko do ich kostek, ale aż do nich kolan.’

To wydarzenie – jak mówi się nam raz za razem – było ‘początkiem tysiącletniej wrogości pomiędzy islamem a Zachodem’. Bardziej dokładnym ujęciem byłby jednak początek tysiąclecia regularnego odsmażania propagandy, żalów i pretensji wobec zachodniego świata. Masakra, której dopuścili się krzyżowcy w Jerozolimie jest okropną zbrodnią, zwłaszcza w porównaniu do religijnych i moralnych zasad, których mieli przestrzegać. Jednak patrząc na militarne standardy tamtych czasów, nie był to czyn wyjątkowy.

Obowiązywała wówczas zasada, że kiedy oblężone miasto stawiało opór, można było je przejąć siłą, natomiast gdy nie opierało się, nakazane było okazanie łaski. Niektóre źródła mówią, że krzyżowcy obiecywali mieszkańcom Jerozolimy oszczędzenie ich życia jednak odeszli od tej obietnicy. Niektóre wspominają, że pozwolili oni wielu Żydom i muzułmanom na bezpieczne opuszczenie murów. Hrabia Raymond osobiście dał gwarancję dla władcy Jerozolimy, Iftikara al-Daulah na ewakuację. Zatem z punktu widzenia krzyżowca, kiedy wysunięto takie gwarancje, pozostali mieszkańcy miasta byli identyfikowani jako ci stawiający opór.

Co zatem ze sławnymi rzekami krwi sięgającymi do kostek czy nawet kolan? Było to jedynie językiem stylistycznym. Kiedy chrześcijańscy kronikarze i przywódcy krzyżowców odnosili się do tego, każdy przyjmował to jako abstrakcję. Co więcej, takie ‘rzeki krwi’ nie były nawet możliwe. Jerozolima nie liczyła wówczas tak wieku mieszkańców, nawet gdyby jej populacja została zasilona uchodźcami z sąsiednich rejonów. Przejęcie Jerozolimy nie było również czymś nadzwyczajnym, o czym świadczy
dość beznamiętny, lakoniczny ton źródeł muzułmańskich, które to wydarzenie uwieczniają.

Około 1160 roku, dwaj syryjscy kronikarze, al-‘Azimi i Ibn al-Qalanisi stworzyli dwa niezależne od siebie świadectwa zajęcia Jerozolimy przez krzyżowców.Żaden z nich nie oszacował liczby ofiar. Al-‘Azimi stwierdził, że krzyżowcy ‘przybyli do Jerozolimy i odbili ją z rąk Egipcjan pod przewodnictwem Godfryda. Spalili kościół Żydów.’ Ibn a;-Qalanisi dodał nieco więcej szczegółów: ‘Frankowie wtargnęli do miasta i przejęli nad nim kontrolę. Wielu mieszkańców uciekło do świątyni a gospodarze miasta zostali zabici. Żydzi zebrali się w synagodze, a krzyżowcy podpalili ją nad ich głowami. Sanktuarium zostało oddane w ich kontrolę dnia 22 Sha’ban [14 lipca] tego roku, a oni zniszczyli grób Abrahama.’ Muzułmańscy pisarze dopiero po czasie uświadomili sobie propagandowe korzyści płynące z dramatyzowania i nadmuchiwania liczby [własnych] ofiar.

Muzułmańskie wojska nie zachowywały się lepiej, kiedy wkraczały na teren podbitego miasta. Nie chodzi mi tutaj o wymazywanie winy chrześcijan poprzez pokazywanie palcem na innych, sugerując że ‘każdy tak robi(ł)’. Tę taktykę zostawmy islamskim apologetom, którzy do dziś chętnie jej używają, kiedy stają przed wyzwaniem wyjaśnienia terrorystycznego dżihadu. Jedna zbrodnia nie nie wybiela drugiej. Jednakże, pokazuje to, iż zachowanie krzyżowców było zgodne z zachowaniem armii tych czasów – każdy teren obowiązywały podobne zasady w przypadku oblężeń i stawiania oporu.

Faktem jest, że muzułmański przywódca Nur ed-Din nie zawahał się przy wydaniu rozkazu wybicia chrześcijańskiej społeczności z Aleppo w 1148r. W roku 1268, kiedy siły dżihadystów odbiły Antiochię z rąk krzyżowców, ówczesny sułtan Mameluków Baybars był wściekły dowiedziawszy się o opuszczeniu miasta przez hrabię Bohemonda VI. Napisał wówczas do niego list, aby upewnić się, że hrabia wie, co jego wojska zrobiły w Antiochii:

‘Widziałbyś twoich rycerzy zadeptywanych przez konie, twoje domy grabione przez łupieżców, twoje kobiety sprzedawane po cztery za jednego dinara twoich własnych pieniędzy! Zobaczyłbyś połamane krzyże w twoich kościołach, zniszczone groby patriarchów i fruwające kartki twojego fałszywego Testamentu. Zobaczyłbyś twoich muzułmańskich wrogów wyrzucających nieczystości tam, gdzie uczęszczaliście na mszę i podcinanie gardeł księży i zakonników na ołtarzach. Twoi ludzie palą się za życia, zanim jeszcze będą palić się w piekle po śmierci. Kościół św. Pawła i Katedra św. Piotra leżą w gruzach.’

Kolejnym przykładem jest zajęcie Konstantynopola dnia 29 maja 1453 roku przez muzułmanów, którzy – tak jak krzyżowcy w Jerozolimie – ostatecznie złamali opór Bizantyjczyków i wtargnęli do miasta. Tutaj również popłynęły słynne ‘rzeki krwi’, jak ujął to historyk Steven Runciman. Muzułmanie ‘szlachtowali każdego, kogo napotkali na swojej drodze: mężczyzn, kobiety i dzieci, bez wyjątków. Krew lała się strumieniami wzdłuż stromych alei, ze szczytów Petry do Golden Horn. Jednak wkrótce ich żądza mordu została stłumiona. Żołnierze zdali sobie sprawę, że jeńcy i dobra materialne przyniosą im większe zyski.’

Tak jak krzyżowcy, którzy atakowali synagogi i meczety, muzułmanie atakowali kościoły, klasztory i domy prywatne. Wtargnęli do Hagii Sofii, która przez ponad tysiąc lat była najwspanialszym kościołem chrześcijaństwa. Wierni masowo zebrali się w jej wnętrzu na ostatnią modlitwę podczas gdy samo miasto przeżywało swoją agonię. Według legendy, kiedy muzułmanie przerwali poranne obrzędy [Orthos] księża zniknęli we wschodniej ścianie świątyni, przez którą mają pewnego dnia powrócić i dokończyć obrzęd. Starcy i niedołężni zostali wówczas zabici, resztę wepchnięto do niewoli.

Kiedy dokończyli swoje ‘dzieło’, osmański sułtan Mehmet II nakazał jednemu z imamów aby wspiął się na ambonę Hagii Sofii i zawołał szahadę – nie ma boga prócz Allaha i Mahomet jest jego prorokiem. Wspaniały kościół został wówczas zredukowany jedynie do meczetu, a ten sam los spotkał inne chrześcijańskie budowle sakralne na tym terenie. Miliony wyznawców Chrystusa zostało poniżonych jako dhimmi, wielu oddano w niewolę, a inni ponieśli śmierć męczeńską.

Politycznie poprawny mit #7: Muzułmański przywódca Saladyn wykazał się większym miłosierdziem i humanitaryzmem niż krzyżowcy

Jedną z najbardziej znanych postaci w historii wypraw krzyżowych jest niejaki Saladyn, muzułmański wojownik, któremu udało się zjednoczyć świat muzułmański i wyrządzić krzyżowcom poważne szkody. W naszych czasach postać Saladyna stanowi prototyp tolerancyjnego i wyrozumiałego muzułmańskiego wojownika, ‘dowód’ na moralną wyższość rozwiniętego świata islamu nad barbarzyńskim chrześcijaństwem ciemnej Europy. Dla Amina Maaloufa, krzyżowcy mogli być jedynie żądnymi krwi szaleńcami, ale nigdy nie Saladyn! W końcu Saladyn ’zawsze był przyjazny gościom, nalegał by zostawali coś zjeść, traktując ich z honorami i spełniając ich zachcianki, nawet jeśli byli niewiernymi. Nie mógł znieść, gdy ktoś odchodził od niego niezadowolony i byli tacy, którzy nie wahali się tej cnoty wykorzystać. Pewnego dnia podczas zawieszenia broni z Frandż, jeden z przywódców Antiochii przybył do namiotu Saladyna prosząc go, aby oddał dzielnicę, która została zajęta przez sułtana cztery lata temu. A ten się zgodził!’

Ależ z niego dobroczyńca! Gdyby go spytać, może zechciałby z łaski swojej oddać całą Ziemię Świętą!

W pewnym sensie jest to prawda: Saladyn zdecydował się odbić Jerozolimę w 1187 roku, ponieważ krzyżowcy pod rozkazem Reynalda z Chatillonu postanowili iść przykładem proroka Mahometa i zaczęli atakować karawany, w tym przypadku muzułmańskie karawany. Chrześcijańscy władcy Jerozolimy potępili Reynalda, ponieważ zdawali sobie sprawę, że swoimi działaniami ryzykuje bezpieczeństwo królestwa. Nie przyniosło to skutku i Reynold kontynuował. Ostatecznie Saladyn, który od dawna szukał pretekstu do wojny z chrześcijanami, znalazł go w atakach Reynalda.

Bardzo rozdmuchiwany jest fakt, że po zdobyciu Jerozolimy Saladyn okazał miłosierdzie mieszkającym nam chrześcijanom, w odróżnieniu do ‘barbarzyńskich’ krzyżowców z 1099 roku. Jednak Saladyn nie był prototypem multikulturalisty, czy jakimś średniowiecznym islamskim odpowiednikiem Nelsona Mandeli, tak jak jest dziś przedstawiany. Kiedy jego wojska definitywnie pokonały krzyżowców pod Hattin 4 lipca 1187, Saladyn rozkazał masową egzekucję chrześcijańskich oponentów. Według jego sekretarza imieniem Imad ed-Din, Saladyn ’nakazał by zostali oni ścięci co jest zgodne z koranicznym wersetem 47:4: ‘Kiedy spotkacie niewiernych na polu bitwy, uderzcie ich mieczem po szyi’], wybierając dla nich śmierć niż więzienie. Towarzyszyła mu pokaźna grupa Sufitów, uczonych, wiernych… każdy z nich błagał go, aby mógł chwycić za miecz, podwinąć rękawy i zabić chociaż jednego chrześcijanina. Saladyn siedział z boku z radosnym wyrazem twarzy, a niewierni bledli z przerażenia.’

Humanitarność Saladyna była poniekąd wyrazem pragmatyzmu. Kiedy Saladyn wraz z wojskiem był u wrót Jerozolimy, początkowo chciał uśmiercić wszystkich jej mieszkańców. Jednak jeden z krzyżowych przywódców, Balian z Ibelin, zagroził mu zabiciem wszystkich muzułmanów przetrzymywanych w mieście zanim Saladyn zdąży do niego wejść. Saladyn ukorzył się, jednak po wejściu do miasta zdołał zniewolić wielu chrześcijan, których nie było stać na wykupienie sobie wolności.

Politycznie poprawny mit #8: Wyprawy krzyżowe zostały zwołane przeciw muzułmanom i Żydom

Jest niestety prawdą, że krzyżowcy atakowali społeczności żydowskie na ich drodze do Ziemi Świętej. Niektórzy z uczestników krucjaty pozwolili sobie na brak dyscypliny zdradzili założenia misji, którą powierzył im papież Urban. Podburzeni antyżydowską retoryką niektórych kaznodziejów, część mężczyzn podążających na wschód do Jerozolimy poczęła zamiast tego terroryzować napotkanych Żydów i zmasakrowała wielu z nich.

Hrabia Emich z Leiningen i jego ludzie przemaszerowali przez Nadrenię zabijając i ograbiając Żydów w pięciu niemieckich miastach: Spirze, Wormacji, Moguncji, Trewirze i Kolonii. Emicho i inni napotkali swój gorzki koniec po tym jak próbowali kontynuować pogrom na Węgrzech. Jednak klamka już zapadła – wieść o pogromach dobiegła Żydów Bliskiego Wschodu szybciej niż dotarli tam krzyżowcy. Spowodowało to, że Żydzi zawarli przymierze z muzułmanami i zaczęli u ich boku walczyć z krzyżowcami, kiedy się zjawili.

Był to czyn, którego nie można wybielać i wynajdywać wymówki, by go usprawiedliwiać. Był to również fatalny błąd strategiczny. Krzyżowcy byliby o wiele mądrzejsi, gdyby sami zawarli alians z Żydami (który również mają status dhimmi – niewiernych) w swojej walce przeciw islamskiemu dżihadowi. Muzułmanie traktowali Żydów i chrześcijan mniej więcej w ten sam sposób: źle. Niestety, żadna z tych grup nie widziała się jako potencjalnego sprzymierzeńca przeciw wspólnemu agresorowi. Jednak tego typu myślenie to rzadkość nawet w dniu dzisiejszym, osiem wieków po krucjatach. Trudno oczekiwać go ze strony średniowiecznych krzyżowców.

W każdym razie, czy złe traktowanie Żydów były fundamentalną częścią krucjat ogółem? Nie według zapisu historycznego. Apel Urbana z Clermont nie mówi nic o Żydach, a to właśnie klerycy najgoręcej sprzeciwiali się ekscesom Emicha. Co więcej, potępił go sam papież Urban. Jeden z głównych organizatorów drugiej krucjaty, Bernard z Clairvaux, osobiście udał się do Nadrenii i zatrzymał prześladowania lokalnych Żydów, deklarując: ‘Spytajcie kogokolwiek, kto jest obyty w świętych tekstach, co mówią na temat Żydów w Księdze Psalmów: Nie modlę się o ich destrukcję.’

Nawet w czasie zajęcia Jerozolimy przez krzyżowców, Żydzi preferowali mieszkać pod ich dowództwem, niż muzułmańskim pomimo wrogości, którą pokazywali wobec nich europejscy krzyżowcy. Wiedzieli, że islamski szariat ma dla nich gorszą ofertę.

Politycznie poprawny mit #9: Wyprawy krzyżowe niczego nie osiągnęły

Gdyby wyprawy krzyżowe nigdy nie miały miejsca, w jakim świecie żylibyśmy dzisiaj? Czy byłby to świat pełen chrześcijańsko-muzułmańskiego zrozumienia i dobrej woli? Czy świat islamski byłby wolny od podejrzliwości i paranoi, z jaką do dziś reaguje na wpływy z Zachodu?

Albo może świat ten różniłby się na inne, mniej oczekiwane sposoby? Czy słowa ‘Meczet św. Piotra w Rzymie’ coś wam mówią?

Celem krucjat było zapewnienie bezpieczeństwa chrześcijańskim pielgrzymom do Ziemi Świętej. Królestwa krzyżowców były stworzone właśnie z tego powodu. Jednak po drugiej wyprawie krzyżowej, te królestwa zostały drastycznie skurczone i osłabione. Po 1291 roku nie pozostał po nich ślad. Krucjaty nie powstrzymały również forsowaniu dżihadu do Europy.

Warto jednak pamiętać, że muzułmańska zaciekłość w ekspansji wgłąb Europy znacznie osłabła podczas tych 200 lat trwania krucjat. Podbój Hiszpanii, Bliskiego Wschodu, Afyki Północnej, a także pierwsze oblężenie Konstantynopola miały miejsce przed pierwszą krucjatą z 1095 roku. Bitwa o Kosowo i bitwa pod Warną, które były sztandarowymi punktami w islamskiej ekspansji na Europę Wschodnią, miały miejsce po upadku ostatnich włości krzyżowców na Bliskim Wschodzie.

Więc co było osiągnięciem krucjat? Krzyżowcy wykupili Europie czas! Czas, podczas którego ważyły się jej losy – albo zostanie islamską kolonią z mieszkańcami zredukowani do statusu dhimmi, bądź powstanie z mroku i zostanie potęgą oraz kolebką najlepszej cywilizacji na świecie.

Gdyby Godfryd z Boullion, Ryszard Lwie Serce i inni nie ryzykowali swojego życia aby podtrzymać honor Chrystusa i Jego Kościoła tysiące kilometrów od domu, dżihadyści byliby w stanie podbić Europę znacznie wcześniej. Krucjaty zdołały spowolnić proces dżihadu w krytycznym momencie. Papież Urban zjednoczył ludzi wokół wspólnej misji – jeśli krucjata nie zostałaby zwołana, wielu z tych mężczyzn nigdy nie zostałaby wojownikami. Nie byliby wystarczająco świadomi ani przygotowani na odparcie muzułmańskiej inwazji do Europy.

Tłumaczenie: R.Spencer, Politycznie niepoprawny przewodnik po islamie, Regnery 2005.